Detailed Guide About IPO | आयपीओ निवडताना कोणत्या गोष्टी पहाव्यात?

मार्केट मध्ये उपलब्ध असणाऱ्या अनेक गुंतवणूक संधीपैकी एक म्हणजे IPO.

IPO तुम्हाला एक अविश्वसनीय फायदेशीर संधी देऊ शकतो, परंतु पुरेसे संशोधन किंवा माहिती न करता गुंतवणूक केल्याने दीर्घकाळात मोठे नुकसान होऊ शकते.

आजच्या आपल्या आर्टिकल मध्ये आपण IPO बद्दल सविस्तर माहिती जाणून घेऊ.

Why Company Brings IPO| एखादी कंपनी IPO बाजारात का आणते?

एखाद्या कंपनी IPO बाजारात का आणते ह्याच्यामागे अनेक कारणे असतात. मुख्यतः कंपनीला भांडवल (Capital) उभारायचे असते आणि ते करण्यासाठी IPO हा प्रभावी मार्ग माणला जातो.

• भांडवल उभारण्यासाठी – कंपनीला नवीन प्रकल्प सुरू करणे, विस्तार करणे, उत्पादन वाढवणे किंवा तांत्रिक सुधारणा करायच्या असतील तर मोठ्या प्रमाणात भांडवलाची गरज असते. IPO द्वारे कंपनी मोठ्या प्रमाणावर गुंतवणूकदारांकडून निधी उभारू शकते.

• कर्ज कमी करण्यासाठी – जर कंपनीवर मोठे कर्ज असेल, तर IPO मधून मिळालेल्या निधीतून ती आपले कर्ज फेडू शकते आणि आर्थिक स्थिरता आणण्याचा प्रयत्न करू शकते.

• ब्रँड व्हॅल्यू आणि विश्वासार्हता वाढवण्यासाठी – साधारणता बाजारात सूचीबद्ध (Listed) असलेल्या कंपन्यांना जास्त विश्वासार्ह मानले जाते. त्यामुळे कंपनीला जास्त प्रसिद्धी मिळते आणि ग्राहक व भागीदारांचा विश्वास वाढतो.

• प्रारंभिक गुंतवणूकदारांना एक्झिट देण्यासाठी – काही वेळा, कंपनी मोठी होण्यापूर्वी ज्या इन्व्हेस्टर्स नी कंपनी मध्ये गुंतवणूक केली असते त्या गुंतवणूकदारांना म्हणजेच Venture Capitalist, Angel इन्व्हेस्टर्स यांना बाहेर पडायचे असते आणि IPO हा त्यांच्यासाठी शेअर्स विकून नफा मिळवण्याचा एक मार्ग असतो.

• कंपनीच्या वाढीसाठी आणि स्पर्धात्मकता वाढवण्यासाठी – भांडवल उभारल्यामुळे कंपनी नवीन तंत्रज्ञान, संशोधन आणि विकास यामध्ये गुंतवणूक करू शकते, ज्यामुळे ती स्पर्धेत टिकून राहू शकते आणि नवीन बाजारपेठांमध्ये प्रवेश करू शकते.

IPO नंतर कंपनीला काय बदल होतात?

• कंपनी खाजगी (Private) वरून सार्वजनिक (Public) होते.

• तिला SEBI आणि स्टॉक एक्स्चेंजच्या नियमनांचे पालन करावे लागते.

• कंपनीला तिमाही अहवाल सादर करावा लागतो

• कंपनीच्या तिमाही आणि वार्षिक अहवालांवर गुंतवणूकदार आणि विश्लेषक लक्ष ठेवतात.

• संस्थापक आणि व्यवस्थापनावर सरकारी नियमाक संस्था आणि भागधारकांचा दबाव वाढतो.

IPO हा कंपनीसाठी फायद्याचा ठरतो का?

• IPO फायदेशीर असतो, पण काहीवेळा कंपनीच्या व्यवस्थापनावर मोठा ताण येतो. जर IPO यशस्वी झाला तर कंपनीला मोठे आर्थिक पाठबळ तर मिळते, पण जर शेअर्सची किंमत अपेक्षेपेक्षा कमी राहिली तर गुंतवणूकदारांचा विश्वास कमी होऊ शकतो.

IPO (Initial Public Offering) चांगला आहे की नाही हे ठरवण्यासाठी खालील महत्त्वाचे घटक तपासा

1. कंपनीचा बिजनेस आणि भविष्यातील संधी

• कंपनी ज्या क्षेत्रामध्ये मध्ये कार्यरत आहे आणि त्या उद्योगाचा भविष्यातील वाढीचा वेग कसा आहे हे पाहणे गरजेचे आहे.

• कंपनीची कोणत्या प्रॉडक्टची उत्पादन करते, त्या प्रॉडक्टची मार्केटमध्ये किती मागणी आहे आणि कंपनीच्या सेवा भविष्यातील मागणी पूर्ण करू शकतात का?

• कंपनीकडे बाजारामधील आपल्या प्रतिस्पर्ध्यांपेक्षा चांगला नफा मिळवून देण्याची क्षमता आहे का उदाहरणार्थ जर एखादी कंपनी कमी किमतीत उत्पादन तयार करू शकत असेल किंवा सेवा देऊ शकत असेल, तर तिला स्पर्धात्मक फायदा मिळतो. (उदा. DMart – घाऊक दरात स्वस्त विक्री)

2. कंपनीचा आर्थिक ट्रॅक रेकॉर्ड

कंपनीचा आर्थिक ट्रॅक रेकॉर्ड म्हणजे तिच्या आर्थिक स्थितीचा आणि मागील काही वित्त वर्षांमधील कामगिरीचा आढावा. हा ट्रॅक रेकॉर्ड सर्वसामान्य गुंतवणूकदर , शेअरहोल्डर आणि इतर हितसंबंधी व्यक्तींसाठी महत्त्वाचा असतो, कारण तो कंपनीच्या आर्थिक समतोल आणि भविष्यातील संभाव्य ग्रोथ चा अंदाज देतो.

कंपनीचा आर्थिक रेकॉर्ड चेक करताना आपल्याला खालील महत्त्वाच्या बाबी लक्षात घेणे गरजेचे आहे

• उत्पन्न (Revenue) आणि नफा (Profit):

कंपनीची एकूण विक्री आणि महसूल किती आहे?

एकूण विक्रीमधून झालेला निव्वळ नफा (Net Profit) आणि ऑपरेटिंग नफा (Operating Profit) किती आहे?

गेल्या काही वर्षांत महसूल आणि नफ्यात वाढ किंवा घट झाली आहे का? किंवा तो स्थिर राहिला आहे का

• मार्जिन्स (Profit Margins) :

कंपनी च्या एकूण उत्पन्नामधून थेट उत्पादन खर्च वजा केल्यानंतर उरलेली रक्कम म्हणजे ग्रॉस मार्जिन..

हे मार्जिन दरवर्षी वाढत आहे कि कमी होत आहे हे पहावे..

• कर्ज आणि वित्तीय स्थिरता (Debt & Financial Stability):

कंपनीच्या कर्ज आणि आर्थिक स्थिरतेचा अभ्यास हा गुंतवणूकदार, भागधारक आणि स्वतः कंपनीसाठी खूप महत्त्वाचा असतो कारण हे सर्व फॅक्टर कंपनीची आर्थिक स्थिती, रिस्क कॅपॅसिटी आणि भविष्यातील ग्रोथ ची शक्यता दर्शवतात.

ह्या बाबी तपासा :

✅कंपनीकडे किती कर्ज आहे?

✅कंपनी वेळेवर कर्ज फेडन्याची शक्यता आहे का?

✅कंपनी चे कॅपिटल स्ट्रक्चर कसे आहे?

3. कॅश फ्लो (Cash Flow):

• कॅश फ्लो Cash Flow म्हणजे एखाद्या व्यवसायात आलेला आणि गेलेला रोख पैसा.

• Cash Flow हा कंपनीच्या आर्थिक स्थिरतेसाठी आणि व्यवसाय सुरळीत चालन्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचा घटक आहे.

• जर कॅश फ्लो सकारात्मक असेल (Positive Cash Flow), तर कंपनीकडे अधिक पैसे उपलब्ध आहेत , आणि जर कॅश फ्लो जर नकारात्मक असेल (Negative Cash Flow), तर कंपनीला भांडवली अडचणी येऊ शकतात.

• म्हणूनच कंपनीकडे पॉझिटिव कॅश फ्लो आहे का हे तपासावे

4. परतावा आणि गुंतवणुकीचे परिमाण (Returns & Investment Ratios):

• ROE (Return on Equity): शेअरहोल्डर्स च्या भांडवलावर मिळणारा परतावा.

• ROA (Return on Assets): कंपनीच्या एकूण मालमत्तेवरून निर्माण होणारा नफा.

• ROCE ( Return On Capital Employed ) कंपनीच्या भांडवलाच्या वापरावर मिळणाऱ्या नफा.
• हे तिन्ही रेशो 10%-20% च्या वर असावेत

5. Purpose of IPO| IPO चे उद्दिष्ट

IPO चे उद्दिष्ट (Purpose of IPO) – IPO मधून मिळणारी रक्कम कंपनी नेमकी कोणत्या कारणासाठी वापरणार आहे हे पहावे.

• कंपनी नवीन प्रोजेक्ट च्या विस्तारासाठी रक्कम वापरणार आहे?

• कर्ज फेडण्यासाठी?प्रमोटर्सना एक्झिट मिळवून देण्यासाठी?

• जर पैसे नवीन प्रोजेक्ट्ससाठी किंवा व्यवसाय विस्तारासाठी वापरण्यात येणार असतील, तर IPO सकारात्मक असू शकतो.
• पण जर प्रमोटर्स फक्त त्यांचा हिस्सा विकून बाहेर पडनार असतील, तर मात्र थोडी सावधगिरी बाळगणे आवश्यक आहे.

6. कंपनीच्या प्रमोटर्स आणि मॅनेजमेंट ची क्रेडिबिलीटी/ विश्वासार्हता

• व्यवस्थापन किती अनुभवी आहे आणि त्यांच्या यशस्वी प्रकल्पांचा ट्रॅक रेकॉर्ड काय आहे?

• प्रमोटर्सकडे कंपनीच्या शेअर्समध्ये किती हिस्सा आहे?

• जर प्रमोटर्स आपला मोठा हिस्सा विकून बाहेर पडनार असतील, तर त्याचे नेमके कारण शोधावे. कारण जेव्हा प्रमोटर आपला हिस्सा विकतो तेव्हा कंपनीबद्दल त्यांचा आत्मविश्वास कमी झाला असण्याची शक्यता आहे..

7. कंपनी चे व्हॅल्यूएशन आणि इतर कंपन्यांसोबत तुलना

• IPO मध्ये शेअर्सचे मूल्यांकन (Valuation) योग्य आहे का, की ते जास्त किमतीला विकले जात आहेत?

• त्याच उद्योगामध्ये असणाऱ्या इतर कंपन्यांच्या P/E Ratio (Price-to-Earnings Ratio) आणि कंपनीच्या P/E Ratio ची तुलना करा.

• जर IPO महाग असेल आणि भविष्यातील वाढ अनिश्चित वाटत असेल, तर अश्या IPO मध्ये गुंतवणूक करणे जोखमीचे ठरू शकते.

8. ग्रे मार्केट प्रीमियम (GMP) आणि गुंतवणूकदारांचा प्रतिसाद

• ग्रे मार्केटमध्ये (Grey Market) शेअरला किती मागणी आहे हे एकदा तपासून पहावे..त्यासाठी इंटरनेट वर बरीच माहिती उपलब्ध आहे.

• अँकर गुंतवणूकदार (Anchor Investors) आणि संस्थागत गुंतवणूकदार (Institutional Investors) सदर कंपनी मध्ये किती गुंतवणूक करत आहेत ह्यावरून आपण मोठ्या इन्व्हेस्टर चा माईंडसेट किंवा इंट्रेस्ट ओळखू शकतो.

• संस्थात्मक गुंतवणूकदारांकडून म्युच्युअल फंड आणि पेन्शन फंडांसह मोठे गुंतवणूकदार सहसा गुंतवणूक करण्यापूर्वी आयपीओचा सखोल अभ्यास करतात, त्यामुळे जर हे लोक एखाद्या Ipo मध्ये इंट्रेस्ट घेत असतील एक सकारात्मक संकेत असू शकतो.

9. लॉक-इन पीरियड आणि शेअर्सचा पुरवठा

कंपनी चे प्रमोटर्स आणि संस्थागत गुंतवणूकदारांसाठी लॉक-इन पीरियड किती आहे हे सुद्धा तपासून घ्यावे..

IPO मध्ये गुंतवणूक करण्याआधी खालील गोष्टी निश्चित करा:

✔ कंपनीच्या आर्थिक स्थितीचा अभ्यास करा.

✔ IPO च्या उद्दिष्टांचा विचार करा – व्यवसाय वाढीसाठी आहे का फक्त प्रमोटर्सच्या एक्झिटसाठी?

✔ शेअरचे मूल्यांकन आणि बाजारातील स्पर्धा तपासा.

✔ ग्रे मार्केट ट्रेंड आणि संस्थागत गुंतवणूकदारांचा प्रतिसाद पहा.जर कंपनी दीर्घकालीन दृष्टीकोनातून मजबूत वाटत असेल आणि योग्य किंमतीत शेअर्स मिळत असतील, तर IPO मध्ये गुंतवणूक फायदेशीर ठरू शकते.